Co to jest klasterowy ból głowy?

Klasterowy ból głowy zwany również „bólem głowy Hortona” należy do samoistnych, pierwotnych bólów głowy, nie jest on symptomem innej dolegliwości. Nazwa pochodzi od angielskiego słowa cluster, które oznacza m.in. zgrupowanie, skupisko. Choroba ta charakteryzuje się bowiem występowaniem ataków bólowych w określonym czasie w sposób zgrupowany.

"Klasterowy ból głowy charakteryzuje się napadowym charakterem oraz jednostronną lokalizacją."

Ból, zazwyczaj bardzo silny, umiejscawia się w oczodole lub jego okolicy, może także obejmować skroń. Ból klasterowy promieniuje do okolicy skroniowej, policzka, zębów, żuchwy. Pojawia się nagle, bez zwiastunów, zwykle podczas snu lub drzemki, choć może wystąpić też w trakcie czuwania.

Objawy klasterowego bólu głowy

Napady klasterowego bólu głowy trwają od około 15 do 80 minut, oraz występują z częstością od 1 do 8 razy dziennie. Dodatkowo mogą występować objawy towarzyszące, które pojawiają się po stronie bólu i związane są z tzw. układem autonomicznym. Układ autonomiczny stanowi część układu nerwowego sterującego procesami niezależnymi od naszej woli.

Do objawów ze strony układu autonomicznego związanych z klasterowym bólem głowy należą:

łzawienie, przekrwienie spojówek,
wyciek z nosa lub uczucie zatkanego nosa,
opadnięcie powieki lub jej obrzęk,
zwężenie źrenicy, osłabienie odruchu rogówkowego,
jednostronne pocenie się i zaczerwienienie twarzy.

Dodatkowo częstymi objawami towarzyszącymi są:

przyspieszenie lub zwolnienie pracy serca,
nudności i wymioty.
chorzy najczęściej są jednak pobudzeni psychoruchowo.

U kogo występuje klasterowy ból głowy?

Etiologia klasterowego bólu głowy nie jest znana. Ból ten występuje znacznie rzadziej niż migrena i szacuje się, że dotyczy ok. 0,1% populacji ogólnej. Co ważne mężczyźni od 4-7 razy częściej chorują na tą przypadłość, nie potwierdzono skłonności genetycznej. Klasterowy ból głowy najczęściej pojawia się u osób w wieku od 20. do 40. lat, aczkolwiek opisano występowanie tego rodzaju bólu głowy zarówno u dzieci jak i osób w podeszłym wieku.

Jak często występują napady klasterowego bólu głowy?

Określenie „klasterowy ból głowy” pochodzi od schematu występowania bólu głowy. Napady występują w grupach (tzw. klaster), co może trwać tygodnie lub miesiące. Pomiędzy napadami mogą występować okresy remisji, w których pacjent czuje się dobrze i nie ma żadnych dolegliwości. Okresy remisji klaserowego bólu głowy mogą utrzymywać się miesiące lub nawet lata. U około 1 na 10 pacjentów z klasterowym bólem głowy mamy do czynienia z przewlekłą postacią choroby, gdzie nie obserwujemy okresów przerwy (remisji), ale dolegliwości mogą utrzymywać się codziennie.

Jak wygląda napad klasterowego bólu głowy?

Ból głowy pojawia się nagle, narasta i po około 20 minutach osiąga swoje maksimum. Czas trwania bólu głowy może wahać się od kilku do kilkudziesięciu minut, choć zazwyczaj zanika całkowicie w ciągu dwóch godzin. Typową cechą klasterowego bólu głowy jest to, że jest on ostry, kłujący lub pulsujący.

"Bardzo charakterystyczne jest zachowanie chorego w czasie napadu bólu. Pacjent jest niespokojny, pobudzony, hałaśliwy, nadmiernie ruchliwy, czasami nawet agresywny."

Zdarza się, że może grozić popełnieniem samobójstwa. W przeciwieństwie do chorych z migreną, którzy w trakcie ataku bólu ukojenie znajdują jedynie po położeniu się do łóżka i odseparowaniu od czynników pogarszających ich samopoczucie (jak np. dźwięki i światło), pacjent z napadem klasterowego bólu głowy nie położy się do łóżka ani nawet nie usiądzie, a wręcz przeciwnie – będzie chodził.

Rodzaje klasterowego bólu głowy

Wyodrębniono kilka postaci klasterowego bólu głowy, należą do nich:

epizodyczny klasterowy ból głowy ,
przewlekły klasterowy ból głowy,
klasterowy ból głowy o nieokreślonej periodyczności,
przewlekły klasterowy ból głowy bez remisji od początku choroby,
klasterowy ból głowy przewlekły rozwinięty z postaci epizodycznej.

Czynniki wpływające na występowanie napadów klaserowego bólu głowy

Na podstawie badań naukowych i obserwacji chorych cierpiących na klasterowe bóle głowy udało się wyodrębnić czynniki, które być może mają wpływ na występowanie kolejnych napadów klasterowego bólu głowy. Do czynników tych należą min:

alkohol,
przebywanie w wysokich temperaturach (np. sauna),
przebywanie na dużych wysokościach,
substancje o wyrazistym zapachu jak np. rozpuszczalniki, benzyna, perfumy,
środki rozszerzające naczynia (nitraty) zawarte w pokarmach i lekach oraz sen,

Rozpoznanie klasterowego bólu głowy

Około 1/3 pacjentów budzi się na skutek napadu o określonej porze w nocy, w fazie snu zwanej REM (faza tzw. szybkich ruchów gałek ocznych – właśnie wtedy pojawiają się sny).

"Napady klasterowego bólu głowy mogą pojawiać się także wczesnym rankiem, wieczorem lub po poobiedniej drzemce."

U większości chorych, w ciągu dwudziestu czterech godzin dochodzi do 1-3 ataków bólu. U niektórych pacjentów występowanie może mieć związek z porami roku. U osób żyjących na półkuli północnej ataki pojawiają się zazwyczaj jesienią oraz początkowych miesiącach roku. W przypadku osób zamieszkujących półkulę południową napady pojawiają się w okresie wiosny oraz w trakcie ostatnich miesięcy roku.

Leczenie klasterowego bólu głowy odbywa się w dwojaki sposób. Po pierwsze, należy doprowadzić do jak najszybszego przerwania napadu, po drugie, z pomocą farmakologii dąży się do zmniejszenia ilości klasterów i wydłużenia okresu remisji. Diagnostyka lekarza specjalisty pozwala na dobór odpowiedniej metody leczenia. Należy pamiętać, że skuteczna profilaktyka klasterowych bólów głowy to przede wszystkim dokładna obserwacja symptomów choroby i leczenie pod ścisłą kontrolą lekarza, który dobierze skuteczne leki.